در مسیر دیجیتالی شدن ایران، اینترنت پرسرعت نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. اما در حالی که دولت تلاش می‌کند زیرساخت‌های ارتباطی به‌ویژه فیبر نوری را گسترش دهد، بحران تأمین تجهیزات جانبی، به‌ویژه مودم‌های سازگار، مانع جدی در مسیر توسعه محسوب می‌شود. این شکاف بین توسعه زیرساخت و تأمین تجهیزات، اثرات منفی مستقیم بر کیفیت تجربه کاربر نهایی و بازگشت سرمایه‌گذاری‌های ملی دارد.
بخش اول: دلایل کمبود مودم در بازار ایران
۱. مشکلات واردات
تحریم‌های سخت‌افزاری: بسیاری از برندهای جهانی حاضر به همکاری مستقیم با ایران نیستند یا صادرات مستقیم تجهیزات شبکه را متوقف کرده‌اند.
ثبت سفارش پیچیده: قوانین گمرکی و محدودیت در تخصیص ارز، روند ورود مودم‌ها به بازار را با تأخیر و عدم قطعیت همراه کرده.
کاهش واردات قانونی و رشد بازار خاکستری: بخشی از مودم‌ها از طریق قاچاق وارد کشور می‌شوند که فاقد پشتیبانی و استاندارد لازم هستند.
۲. نوسان ارزی و افزایش قیمت
قیمت مودم‌های فیبر نوری (ONT) در بازار ایران بعضاً به بالای ۵ تا ۱۰ میلیون تومان می‌رسد، که برای خانوارهای متوسط، هزینه‌ای غیرمنطقی است.
واردکنندگان، ریسک نوسان قیمت ارز را بر دوش مصرف‌کننده نهایی می‌گذارند.
۳. محدودیت در تولید داخلی
علی‌رغم وجود ظرفیت‌های فنی در کشور، شرکت‌های ایرانی با مشکلاتی مانند تأمین قطعات، دسترسی به چیپ‌ست‌های اصلی و نبود حمایت مالی مواجه‌اند.
نبود استانداردهای باز و آزمون‌های کیفی نیز به بی‌اعتمادی کاربران نسبت به مودم‌های داخلی منجر شده است.
در حال حاضر، بسیاری از کاربران برای تهیه مودم با قیمت مناسب یا مدل‌های سازگار با VDSL و فیبر نوری دچار مشکل هستند.
بخش دوم: وضعیت توسعه فیبر نوری در ایران
طرح ملی توسعه فیبر نوری توسط وزارت ارتباطات با هدف پوشش ۲۰ میلیون خانوار تا سال ۱۴۰۴ طراحی شده است. فیبر نوری، به دلیل پهنای باند بالا و پایداری بسیار زیاد، بهترین گزینه برای اینترنت ثابت در بلندمدت محسوب می‌شود.
آمار و اهداف:
-
هدف‌گذاری دولت برای ۲۰ میلیون پوشش خانوار تا سال ۱۴۰۴
-
تاکنون بیش از ۶ میلیون پورت فیبر نصب شده، اما تنها حدود ۲ میلیون کاربر به‌طور فعال از آن استفاده می‌کنند (آمار غیررسمی)
مزایای فیبر نوری:
-
سرعت بالا (تا ۱۰ گیگابیت بر ثانیه در برخی مناطق)
-
تأخیر بسیار پایین (زیر ۱۰ میلی‌ثانیه)
-
مناسب برای بازی آنلاین، استریم 4K، کنفرانس و آموزش مجازی
چالش‌ها:
-
نبود بستر فیزیکی مناسب در برخی مناطق (مخصوصاً مناطق کم‌برخوردار)
-
مقاومت برخی کاربران در برابر تغییر (عادت به ADSL یا هزینه نصب اولیه)
-
هزینه بالای مودم فیبر نوری (ONT) برای کاربران
-
نبود رقابت مؤثر بین اپراتورها
-
عدم آگاهی یا تمایل کاربران به مهاجرت از ADSL به فیبر
بخش سوم: اثرات اقتصادی و اجتماعی کمبود مودم
-
افزایش شکاف دیجیتال: کاربران در مناطق ثروتمند که توان خرید تجهیزات دارند، به اینترنت با کیفیت دست می‌یابند؛ در حالی که دیگران عقب می‌مانند.
-
کاهش بهره‌وری شبکه: اپراتورها پورت فیبر را نصب می‌کنند، اما بدون مودم فعال نمی‌شود، یعنی سرمایه‌گذاری بلااستفاده باقی می‌ماند.
-
افزایش نارضایتی کاربران: کاربران به دلیل عدم دسترسی به مودم مناسب، از خدمات فعلی قطع یا نارضایتی دارند.
-
کاهش سرعت مهاجرت به نسل جدید: بدون تجهیزات، تکنولوژی نوین فقط روی کاغذ می‌ماند.
بخش چهارم: راهکارهای عملیاتی و سیاستی
برای حل این بحران دوگانه، می‌توان راهکارهای زیر را پیشنهاد داد:
توضیح |
راهکار |
ارائه تسهیلات کم بهره، حمایت از شرکت های دانش بنیان و انتقال فناوری |
توسعه تولید داخلی مودم ONT و VDSL |
حذف تعرفه یا تخصص ارز نیمایی برای مودم های فیبر نوری |
حمایت گمرکی و ارزی از واردات مودم |
فروش مودم به صورت قسطی، نصب رایگان،تخفیف اپراتوری |
مدل های تشویقی برای کاربران |
کمپین های آگاهی رسانی دربتره مزایای فیبر نوری |
فرهنگ سازی و آموزش |
مقابله با قیمت های غیر منطقی توسط واسطه ها و فروشندگان غیر مجاز |
نظارت بر قیمت گذاری بازار |
