در سال‌های اخیر، با گسترش روزافزون استفاده از اینترنت در خانه‌ها، سازمان‌ها و کسب‌وکارهای مختلف، نقش تجهیزات ارتباطی از جمله مودم‌ها و مسیریاب‌ها (روترها) پررنگ‌تر از گذشته شده است. مودم‌های سیمکارتی، مودم‌های ADSL، روترهای وای‌فای، و دیگر تجهیزات شبکه به ابزارهایی حیاتی در زندگی دیجیتال کاربران تبدیل شده‌اند. در چنین شرایطی، نظارت بر کیفیت و اصالت این تجهیزات اهمیت زیادی پیدا می‌کند؛ از همین رو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از آغاز طرحی جدید با عنوان “رجیستری مودم‌ها و مسیریاب‌ها” خبر داده که با هدف کنترل بازار، افزایش امنیت و حمایت از تولید ملی در حال اجراست.
چرا رجیستری مودم‌ها مهم است؟
طرح رجیستری مودم‌ها مشابه با آن‌چه در گذشته برای گوشی‌های تلفن همراه اجرا شد، به دنبال این است که تمامی تجهیزات ارتباطی که با سیم‌کارت کار می‌کنند، در سامانه‌ای ثبت و کنترل شوند. این اقدام با چند هدف اساسی دنبال می‌شود:
مقابله با قاچاق کالا
یکی از چالش‌های اصلی بازار تجهیزات دیجیتال در ایران، ورود کالاهای قاچاق و بی‌هویت به کشور است. بسیاری از مودم‌ها و روترهایی که از بازارهای غیررسمی خریداری می‌شوند، فاقد گواهی‌نامه‌های استاندارد، خدمات پس از فروش، و اصالت فنی هستند. با اجرای طرح رجیستری، فقط مودم‌هایی که از طریق مبادی رسمی وارد کشور شده یا توسط تولیدکنندگان داخلی ساخته شده‌اند، امکان فعال‌سازی و استفاده خواهند داشت. این موضوع می‌تواند حجم قابل توجهی از قاچاق را کاهش داده و بازار را شفاف‌تر کند.
ارتقاء امنیت سایبری
در عصر دیجیتال، امنیت اطلاعات و ارتباطات کاربران از اهمیت بالایی برخوردار است. مودم‌های بی‌کیفیت یا جعلی می‌توانند دروازه‌ای برای نفوذ بدافزارها و هکرها باشند. با اجرای رجیستری و کنترل دقیق تجهیزات، امکان شناسایی و مقابله با تهدیدات احتمالی بیشتر خواهد شد. همچنین کاربران اطمینان خواهند داشت که دستگاه خریداری‌شده آن‌ها از نظر فنی و امنیتی تأییدشده است.
حمایت از تولید داخل
در سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای بومی‌سازی تولید مودم و تجهیزات شبکه در داخل کشور انجام شده است، اما به دلیل رقابت نابرابر با کالاهای قاچاق و وارداتی، بسیاری از تولیدکنندگان داخلی با چالش مواجه بوده‌اند. اجرای طرح رجیستری می‌تواند این فضا را برای آن‌ها عادلانه‌تر کرده و انگیزه‌ای برای ارتقاء کیفیت محصولات ایرانی فراهم آورد.
روند اجرای طرح رجیستری مودم‌ها
وزارت ارتباطات اعلام کرده که این طرح ابتدا به صورت آزمایشی روی مودم‌ها و روترهای دارای سیم‌کارت (LTE/4G/5G) اجرا خواهد شد. این دستگاه‌ها به دلیل دارا بودن شناسه یکتای سخت‌افزاری (IMEI) امکان ثبت، رهگیری و کنترل بهتری دارند. کاربران پس از خرید دستگاه، باید شناسه IMEI آن را در سامانه همتا (HAMTA) یا سامانه جدیدی که بدین منظور ایجاد شده، ثبت کنند.
در صورت عدم ثبت، دستگاه پس از مدتی غیرفعال خواهد شد و امکان اتصال به شبکه اپراتورها را از دست می‌دهد؛ درست مانند آن‌چه پیش‌تر برای گوشی‌های تلفن همراه اعمال شده بود.
چه کسانی مشمول این طرح می‌شوند؟
مصرف‌کنندگان نهایی که مودم‌های جدید خریداری می‌کنند.
فروشندگان و واردکنندگان مودم و تجهیزات شبکه که باید شناسه دستگاه‌ها را پیش از عرضه ثبت کنند.
تولیدکنندگان داخلی که باید تجهیزات خود را با شناسه معتبر در سامانه معرفی کنند.
مزایای اجرای طرح برای مصرف‌کنندگان و بازار
اجرای این طرح می‌تواند مزایای متعددی برای مصرف‌کنندگان و فعالان بازار به همراه داشته باشد:
اطمینان از اصالت کالا: خریداران می‌توانند مطمئن باشند که مودم خریداری‌شده از کیفیت و پشتیبانی رسمی برخوردار است.
دسترسی به خدمات پس از فروش واقعی: ثبت مودم در سامانه باعث پیگیری بهتر خدمات گارانتی می‌شود.
پیشگیری از خرید کالاهای معیوب یا دست‌دوم به جای نو: فروشندگان موظف به ارائه کالای نو و رجیسترنشده هستند.
حمایت از اشتغال داخلی: رشد تولیدکنندگان ایرانی به اشتغال‌زایی در کشور کمک می‌کند.
چالش‌ها و انتقادهای احتمالی
هرچند این طرح اهداف مهمی را دنبال می‌کند، اما ممکن است با چالش‌هایی نیز روبه‌رو شود. یکی از این چالش‌ها، افزایش احتمالی قیمت مودم‌ها در بازار است. با حذف کالاهای قاچاق و انحصاری شدن واردات رسمی، ممکن است برخی تجهیزات با افزایش قیمت مواجه شوند. همچنین، ممکن است روند ثبت و فعال‌سازی برای برخی کاربران پیچیده یا گمراه‌کننده باشد؛ به‌ویژه کسانی که با فرآیندهای دیجیتال آشنایی کمتری دارند.
از سوی دیگر، کیفیت پایین برخی از محصولات داخلی نیز می‌تواند منجر به کاهش اعتماد مصرف‌کنندگان شود. اگر تولید داخل نتواند جایگزین مناسبی برای محصولات خارجی ارائه کند، ممکن است نارضایتی عمومی ایجاد شود.
جمع بندی
طرح رجیستری مودم‌ها و مسیریاب‌ها یک گام ضروری در جهت ساماندهی بازار تجهیزات ارتباطی کشور، حمایت از تولید ملی، افزایش امنیت سایبری، و مقابله با قاچاق است. با این حال، برای موفقیت کامل این طرح لازم است زیرساخت‌های فنی به‌درستی فراهم شده، اطلاع‌رسانی دقیقی انجام شود، و فرآیند رجیستری برای کاربران ساده و قابل درک باشد.
همچنین حمایت واقعی از تولیدکنندگان داخلی از طریق بهبود کیفیت، کاهش هزینه تولید و تسهیل مجوزها، می‌تواند باعث رشد صنعت تجهیزات شبکه در کشور شود. اگر تمام اجزای این پازل به‌درستی کنار هم قرار بگیرند، می‌توان امیدوار بود که آینده‌ای پایدارتر و امن‌تر در حوزه ارتباطات دیجیتال در انتظار ایران باشد.
